Czym jest DDA?

Życiem DDA rządzi strach. Przed wyrażaniem uczuć. Przed negatywnymi ocenami. Przed chaosem, brudem, niedoskonałością. Przed wchodzeniem w sytuacje konfliktowe i podejmowaniem wyzwań. Przed bliskością i otwarciem się przed drugą osobą. Przed szczęściem rozumianym jako brak poczucia zagrożenia. DDA, czyli Dorosłe Dzieci Alkoholików, zmagają się z demonami dzieciństwa, które zostało zdefiniowane przez uzależnienie od alkoholu jednego lub obojga rodziców. 

Problemy DDA w dorosłym życiu wynikają z niemożliwości przezwyciężenia schematów zachowań, które zostały wytworzone w dzieciństwie. 

Od bohatera rodziny do błazna 

Terapeuta z prywatnego ośrodka terapii uzależnień “Moje Życie” przypomina o czterech typach ról, które odgrywają dzieci w rodzinach dotkniętych problemem alkoholowym: – Dziecko ambitne, zwykle najstarsze w rodzinie, zazwyczaj przyjmuje postawę, którą określa się mianem “bohater rodziny”: ma dobre oceny w szkole, nie sprawia problemów wychowawczych, opiekuje się młodszym rodzeństwem. Innym rodzajem roli w rodzinie z problemami alkoholowymi jest “niewidzialne dziecko”: smutne, nad wiek poważne, wyalienowane i posiadające silnie rozwinięty świat fantazji, w którym buduje relacje z wyimaginowanymi przyjaciółmi. Kolejną, bardzo dramatyczną rolą, jest “kozioł ofiarny”: ten schemat postępowania dotyczy dzieci będących ofiarami przemocy, które są regularnie obwiniane i poniżane przez dorosłych. Ostatnią ze standardowych ról dzieci w rodzinach dysfunkcyjnych z problemami wynikającymi z uzależnienia od alkoholu jest “maskotka”, określana też często jako “błazen”. Dzieci wchodzące w tę rolę starają się rozładowywać napięcia swoim urokiem osobistym i poczuciem humoru. Niezależnie od wybranej roli dochodzi do wielopłaszczyznowych zaburzeń i upośledzenia funkcji emocjonalnych, poznawczych i społecznych.  

Wszystkie wymienione role są próbą odnalezienia się w silnie traumatyzującej sytuacji, jaką jest uzależnienie jednego lub obojga rodziców oraz usilne próby ukrywania problemu. Zarówno “bohater rodziny”, jak też pozostałe role są strategiami przetrwania – sposobami radzenia sobie ze wstydem, zażenowaniem, upokorzeniem. Są też odpowiedzią na samotność, która jest doświadczeniem bliskich osoby uzależnionej od alkoholu. W rodzinie z problemem alkoholowym wszyscy zdani są wyłącznie na siebie – nie mogą liczyć na pomoc innych członków rodziny, nie mogą nikomu zaufać. Sytuacja jest tym bardziej niszcząca, im dłużej się utrzymuje – im później (o ile w ogóle) zostanie podjęta terapia uzależnienia od alkoholu. 

Jakie są dominujące cechy osobowości DDA? 

Doświadczenia dzieciństwa są tak silnie destrukcyjne, że DDA nie są w stanie o nich zapomnieć nawet po wielu latach. Często w dorosłym życiu, zupełnie nieświadomie, odtwarzają schematy wypracowane w dzieciństwie. Wszystko, co zdarza się aktualnie, jest postrzegane przez pryzmat zdarzeń z przeszłości. Osobowość DDA cechuje kilka charakterystycznych cech:  

• obawa przed bliskością – DDA bardzo obawiają się odrzucenia i zawodu emocjonalnego – w dzieciństwie wielokrotnie doświadczyły “zdrady” ze strony dorosłych, nauczyły się, że nikomu nie można ufać, że relacje międzyludzkie są oparte na kłamstwie i fałszywych obietnicach, 
• problem z wyrażaniem uczuć – osoba okazująca uczucia naraża się na niebezpieczeństwo wyśmiania, posądzenia o słabość, emocje kojarzone są z odsłonięciem się, wystawieniem na krytykę – osoby z syndromem DDA mają też problem z pozytywnymi emocjami: wzbraniają się przed miłością, szczęściem czy nadzieją w obawie przed ostatecznym zawodem, 
• unikanie konfliktów i otwartych konfrontacji – osoby DDA, które były niszczone psychiczne przez dominujących rodziców, unikają otwartych konfliktów z rówieśnikami, szefami, przedstawicielami organów władzy czy dominującymi partnerami – nie potrafią określić granic, godzą się na upokorzenia i umniejszanie własnej wartości, aby nie stanąć do otwartego starcia na poglądy, argumenty czy na postawy, 
• skłonność do wchodzenia w rolę ofiary – osoby, które dorastały pod przemożną władzą rodziców, w dorosłym życiu często nieświadomie dążą do odtworzenia sytuacji przemocowej: poszukują dominujących, egocentrycznych i narcystycznych partnerów, których władzy będą mogły ulec i w ten sposób uzyskać pozory szczęścia i spełnienia, 
• problemy w relacjach seksualnych – otwarcie na innego człowieka, odsłonięcie przed nim swoich najintymniejszych emocji, myśli czy pragnień interpretowane jest przez DDA jako utrata kontroli – dlatego DDA unikają spontanicznego podążania za swoimi uczuciami, nie ulegają instynktom, nie są spontaniczne, a w efekcie mają problem ze spontanicznym oddaniem się innej osobie i czerpaniem głębokiej satysfakcji z seksu, 
• niskie poczucie własnej wartości – dzieci budują poczucie własnej wartości w relacji z dorosłymi: jeżeli nie otrzymują pozytywnych sygnałów, nie są chwalone i doceniane, to nie wytworzą poczucia pewności siebie, nie zbudują przekonania, że ich życie ma głęboki sens i niepodważalną wartość, 
• życie zamienione w dramat – dzieciństwo DDA to czas chaosu, niepewności, dramatycznych rozczarowań, nieustannego napięcia emocjonalnego i poczucia zagrożenia – adrenalina uzależnia i przymusza do takiego kształtowania dorosłego życia, które zamienia się w nieustający dramat. 

Czy syndrom DDA można leczyć? 

“Rozbrojenie” syndromu DDA polega przede wszystkim na uznaniu uzależnienia rodzica lub rodziców, analizie ról przyjmowanych w dzieciństwie oraz podjęciu próby przepracowania urazów z dzieciństwa i uwolnienia się od lęku i wstydu. Za każdym razem terapia DDA ma indywidualny przebieg. Zależnie od stanu pacjenta specjalista podejmuje decyzję o podjęciu terapii indywidualnej lub grupowej.