Pastele - olejne czy suche?

Słysząc hasło „pastele” ktoś nieobeznany w technikach rysunku nawet nie pomyśli o tym, że istnieją różne ich rodzaje. Z reguły sądzimy, że pastele to rodzaj dość tłustych kredek olejnych, niewymagających temperowania, zostawiających na papierze ślad delikatny (przy lekkim docisku kredki) bądź intensywny (przy mocniejszym). Tymczasem wyróżniamy dwa typy pasteli: olejne i suche. Czym się różnią? Które lepiej wybrać? Postaramy się to wyjaśnić.

Skąd wzięła się nazwa „pastele”?

Pastele to rodzaj kredek w postaci kolorowych sztyftów – kredek lub ołówków. Składają się z kolorowego pigmentu, spoiwa i – z reguły – dodatku kredy lub glinki. Po wymieszaniu tych składników uzyskuje się gęstą pastę o konsystencji ciasta. Ta pasta dopiero po wysuszeniu tworzy pastel, którym można rysować. Jednak to właśnie od konsystencji, którą uzyskują pastele tuż po wymieszaniu składników, wzięła się ich nazwa: „ciasto” to w języku włoskim właśnie „pastel”.

Pierwsze historyczne wzmianki o pastelach pochodzą już z XV wieku: z ich pomocą tworzył francuski malarz Jean Perréal. To za jego sprawą technika rysowania pastelami trafiła do Włoch, gdzie w XVI wieku posługiwał się nią choćby słynny Leonardo da Vinci. Wśród polskich artystów z pasteli chętnie korzystał Stanisław Wyspiański.

To tyle, jeśli chodzi o historię i nazwę pasteli – teraz dowiemy się, czym różnią się pastele suche od olejnych.

Suche pastele – niełatwe w obsłudze

Pastele suche są kruche i łamliwe oraz, podobnie jak kolorowa kreda, pozostawiają widoczne ślady na palcach i papierze – z tego powodu potrzeba dużo czasu i doświadczenia, by sprawnie się nimi posługiwać (bez pozostawiania przypadkowych plam na papierze). Pastele miękkie, bo tak inaczej nazywa się pastele suche, „lubią” się rozmazywać – wcale nietrudno w ich przypadku o wykonane niechcący pociągnięcie na podłożu.

Osoby rysujące suchymi pastelami są zgodne: praca z tłem pomaga uniknąć pomyłek i niezamierzonych zabrudzeń rysunku. Zamalowując kartkę, łatwiej uniknąć zabrudzeń palcami (rzadziej, choć i tak się zdarza, całymi dłońmi). Oczywiście, pomyłki można wymazać gumką, jednak łatwiej i szybciej będzie unikać opierania się dłonią o kartkę i, po prostu – ostrożniej malować, znając specyfikę miękkich pasteli.

Pastele olejne: kompromis między olejną farbą a kredką

Pastele olejne – nazywane, analogicznie do suchych, „tłustymi” – są dużo łatwiejsze w użyciu niż pastele miękkie. Dlaczego? Głos w tej sprawie oddajemy przedstawicielce sklepu internetowego z artykułami plastycznymi w szerokim wyborze, LoveArt:

– W przeciwieństwie do suchych pasteli, pastele olejne się nie kruszą i potrzeba sporego wysiłku, by je złamać. Ich konsystencja sprawia, że nadają się do rysowania na różnych podłożach: nie tylko na papierze, lecz także na kartonie czy tekturze, a nawet na płótnie. Można je rozcierać, a przy pomocy terpentyny – rozmywać, dlatego mówi się, że pastele olejne to coś między kredką, a farbą olejną.

Z tego wynika, że choć pastele olejne i suche łączy nazwa – pastel – to w gruncie rzeczy chodzi o dwa zupełnie różne produkty, pozwalające uzyskać odmienne efekty. Trudno zatem ocenić, które z nich są lepsze – na korzyść pasteli olejnych przemawia fakt, że łatwiej się nimi posługiwać niż kredkami suchymi, dlatego początkującym pastelistom polecilibyśmy zacząć właśnie od nich.

Pamiętajmy jednak o tym, że ważna jest wymienność technik: pracując na zmianę pastelami suchymi i olejnymi możemy łatwiej opanować obie te techniki i samodzielnie zadecydować, którym  narzędziem wolimy tworzyć.