Jak wygląda uprawa drzew i krzewów w szkółkach?

Wielu z nas zetknęło się z opinią, że zakupu drzew i krzewów najlepiej dokonywać w szkółkach. To miejsce, w którym doświadczeni sadownicy zajmują się każdym etapem produkcji roślin – od zbioru nasion poprzez produkcję sadzonek, aż do wyprodukowania fantastycznych, dobrych jakościowo gatunków. Jednak jak dokładnie wygląda uprawa drzew i krzewów w szkółkach? Jakie wymagania muszą spełniać szkółki sadownicze? Odpowiadamy!

Szkółkarstwo sadownicze – podstawy

Szkółka sadownicza jest miejscem, w którym wykwalifikowani pracownicy przez cały rok czuwają nad produkcją drzew i krzewów oraz każdym jej etapem. To od wiedzy i pasji pracujących w szkółce specjalistów zależą efekty upraw oraz powodzenie przedsiębiorstwa. W tym zakresie niezbędna jest rozległa wiedza, w tym także znajomość obowiązujących przepisów, ponieważ produkując drzewa i krzewy owocowe, należy stosować się do przepisów Rozporządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 3 sierpnia 1957 roku.
Ponadto do wytwarzania materiału szkółkarskiego niezbędny jest wpis do rejestru producentów, który prowadzony jest przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa, działającego na podstawie ustawy o Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa z dnia 13 lutego 2020 roku. Działanie inspekcji ma na celu eliminację negatywnych skutków wynikających z obrotu handlowego, zmniejszenie zagrożenia ze strony organizmów szkodliwych oraz nadzór nad produkcją i obrotem materiałem siewnym, a także nad spełnianymi przez materiał szkółkarski wymaganiami jakościowymi i zdrowotnymi. Krzewy i drzewa podlegają więc kilkuetapowej ocenie: polowej, cech zewnętrznych, laboratoryjnej oraz tożsamości odmianowej. Oznacza to, że rośliny produkowane w szkółkach są najwyższej jakości.

Gleba i jej odpowiednie przygotowanie

Szkółki zakłada się na terenach, gdzie gleba jest żyzna i przepuszczalna. Nie może być zbyt lekka ani zbyt ciężka, aby nie wysychała i nie zaskorupiała się. Uwagę zwraca się również na możliwości nawożenia – muszą być wysokie, ponieważ podkładki, a w drugim roku okulanty, szybko wyczerpują glebę ze składników pokarmowych. Jeszcze przed założeniem szkółki należy glebę odpowiednio przygotować, czyli zadbać o ochronę przed szkodnikami, wzbogacić ją w materię organiczną oraz doprowadzić ją do właściwej struktury. Glebę należy umiejętnie wprowadzić do zmianowania.

W uprawie gleby najważniejsze jest pogłębianie warstwy próchniczej i zmniejszenie występowania chwastów trwałych i szkodników. Gleby w Polsce najczęściej mają niską zasobność w próchnicę, oscylującą w granicach 1-1,5%, a do uprawy niezbędna jest gleba o zasobności 2,5%. Ponadto bardzo ważne w przygotowaniu gleby pod drzewka i krzewy owocowe jest nawożenie nawozami magnezowymi oraz wapnowanie, które trzeba przeprowadzać co kilka lat.

Istotne są również nawozy mineralne. Ich dawkowanie określa się po poddaniu próbki gleby chemicznej analizie. Na podstawie otrzymanych wyników i liczb granicznych wysokość dawek nawozów ustalają stacje chemiczno-rolnicze – dodaje nasz rozmówca z Gospodarstwa Rolnego Karolina Wyrzykowska Szkółka Drzew i Krzewów.

Dobór i sadzenie podkładek

Podkładki to ukorzenione części roślin. Podkładki wysiewane z nasion nazywamy generatywnymi, natomiast podkładki będące ukorzenionymi częściami roślin – wegetatywnymi. Dodatkowo podkładki dzieli się ze względu na siłę wzrostu, czyli podkładki karłowe, półkarłowe oraz silnie rosnące. Podkładki mają za zadanie zapewnić roślinie rozwinięty system korzeniowy, zdolny do pobierania wody i cennych składników mineralnych z gleby. Rodzaj podkładki determinuje siłę wzrostu, wysokość plonu oraz jakość owoców, dlatego tak ważny jest ich właściwy dobór. Wysokiej jakości podkładka gwarantuje większą zdrowotność drzewa, przyspieszone wejście drzewa w okres owocowania, regularność owocowania czy zwiększoną mrozoodporność rośliny.

Zanim przystąpimy do sadzenia, gleba musi być wilgotna, dlatego w czasie suszy trzeba ją podlać. Sadzenie podkładek należy rozpocząć od wyznaczenia rzędów. Można to zrobić przy pomocy stalowej linki lub ciągnikowego bruzdownika szkółkarskiego, wykonującego bruzdy o głębokości do 20 cm. W przypadku uprawy przy pomocy motokultywatora szkółkarskiego powinno się zachować odległość między rzędami wynoszącą minimum 90 cm, natomiast w przypadku uprawy ręcznej wystarczy odległość około 70 cm. Korzenie podkładek trzeba rozkładać równomiernie, tak, aby się nie zawijały oraz sadzić w taki sposób, aby ich korzenie były dobrze obciśnięte ziemią. Krzywo posadzone podkładki należy wyprostować i umocnić dociskając ziemię wokół niej, a następnie przyciąć na wysokość około 25 do 40 cm od gleby. Odległość pomiędzy podkładkami powinna wynosić od 20 do 30 cm.

Zabiegi pielęgnacyjne drzew i krzewów

Podczas pierwszej fazy wzrostu główny nacisk kładzie się na zapewnienie roślinom odpowiedniej ilości wody, powietrza i ciepła, aby stworzyć im odpowiednie warunki przebycia. W przypadku uprawy gruntowej, warunki te często ulegają zmianom w zależności m.in. od panujących warunków atmosferycznych, typu gleby czy stopnia zachwaszczenia. Dobór zabiegów pielęgnacyjnych w szkółkach zależy głównie od warunków klimatycznych i glebowych, które w niej panują. Zaokulizowane podkładki przycina się wiosną nad oczkiem, a wyrastające z nich pędy przywiązuje się do tyczek, aby otrzymać jak największą ilość prostych okulantów. Zabieg ten należy powtarzać kilkukrotnie.

Wykonuje się również zabiegi podkrzesywania i formowania koronek, polegające na usuwaniu pędów wyrastających zbyt nisko na przewodniku. Prace na okulantach rozpoczyna się przed końcem maja i kończy w połowie sierpnia. Pod koniec października natomiast wykonuje się ręczną defoliację okulantów, a następnie, po usunięciu liści przystępuje się do wykopywania drzewek, najczęściej używając wyorywacza ciągnikowego. Dzięki temu korzenie drzewek będą podcięte na głębokości od 25 do 30 cm i łatwo jest je wyciągnąć z ziemi. Później drzewka i krzewy poddawane są sortowaniu, etykietowaniu i wiązaniu w wiązki liczące zazwyczaj 10 sztuk. Na koniec rośliny wystarczy zadołować w specjalnie przygotowanym dołowniku na terenie szkółki.

Zadołowanie drzew i krzewów na zimę

Zadołowanie roślin to nic innego jak przechowywanie ich na okreszimy. Miejsce na zadołowanie powinno uchronić krzewy i drzewa przed sporymi wahaniami temperatury. Należy je układać tak, aby zewnętrzne rzędy stanowiły gatunki i odmiany o najwyższej odporności na mróz, ponieważ to one jako pierwsze będą narażone na działanie mroźnych i silnych wiatrów. Rośliny dołuje się na głębokości wynoszącej około 50 cm, niemal w pionowej pozycji, aby ograniczyć intensywne nagrzewanie się ich części nadziemnej i uchronić pnie przed ranami zgorzelinowymi. Zarówno miejsce okulizacji, jak i przestrzenie wokół krzewów i drzewek powinny być przykryte grubą warstwą ziemi, a same wiązki należy rozluźnić bądź rozwiązać. W ten sposób zapobiega się powstawaniu kieszeni powietrznych, które mogłyby doprowadzić do przemarznięcia korzeni.