Formy opieki paliatywnej. Różnice między hospicjum domowym a stacjonarnym.

Różne są formy opieki paliatywnej: chorzy mogą przebywać pod opieką hospicjum domowego lub stacjonarnego. W obydwu typach placówek spotykają się z troską i pomocą. Warto uświadomić sobie, że końcowy etap życia nie jest czasem „spisania na straty”, lecz ważnym momentem ludzkiego dojrzewania, z którego może skorzystać zarówno sam pacjent, jak i jego najbliżsi.

Zdążyć z pomocą

Idea opieki paliatywnej zrodziła się dopiero w połowie XIX wieku, wcześniej nie była oczywistością. Uznawano raczej, że wobec pacjentów terminalnie chorych należy zaprzestać leczenia. Jednak ludzka świadomość podlega rozwojowi nie tylko w wymiarze indywidualnym, lecz również społecznym. W pewnym momencie do głosu doszła potrzeba aktywnej pomocy osobom umierającym.

Medycyna paliatywna stanowi gałąź medycyny i jest formą leczenia osób terminalnie chorych. Szeroka gama zabiegów nie ma na celu powrotu do zdrowia, gdyż wszyscy zdają sobie sprawę, że jest to niemożliwe. Jednak postępowanie medyczne z powodzeniem przynosi ulgę choremu, w znacznym stopniu poprawia jakość i długość jego życia oraz ogranicza do minimum ból fizyczny i psychiczny.

Założycielka pierwszego nowoczesnego hospicjum: Cicely M. Saunders zwykła mawiać, że „Cierpienie jest tylko wtedy nie do zniesienia, kiedy nikogo nie obchodzi”. Zgadzam się z tym stwierdzeniem – mówi dr n. med. Tomasz Dzierżanowski, specjalista medycyny paliatywnej z Caritas Diecezji Warszawsko-Praskiej. – Od wielu lat jestem zaangażowany w pomoc hospicyjną. Staram się przychodzić z pomocą moim pacjentom, ale jest to wymiana: wiele się od nich uczę. M.in. tego, że życie na każdym jego etapie, także schyłkowym, ma głęboki sens jeżeli jest dzielone z innymi ludźmi. Medycyna jest w stanie coraz efektywniej pomagać chorym, jednak leczy również obecność, dobre słowo i odwaga zmierzenia się z tym, co trudne. Te różne aspekty towarzyszenia osobom chorym łączy w sobie opieka paliatywna.

Czym charakteryzuje się hospicjum domowe?

W Polsce działa ponad 400 hospicjów domowych dla osób dorosłych oraz około 60 placówek dla dzieci. Zakres działalności tych instytucji określany jest w ramach umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. Zazwyczaj w dużych miastach funkcjonuje kilka hospicjów, natomiast na terenach mniej zaludnionych – jedno hospicjum obejmuje kilka powiatów lub miejscowości.

Wśród osób, których bliscy pozostają pod opieką hospicjum domowego, powszechnie słyszy się dwie opinie:

• pracownicy hospicjum to wspaniali ludzie, oddani swoim pacjentom; bez ich pomocy o wiele trudniej jest przejść przez proces odchodzenia bliskiej osoby,
• hospicjów domowych jest ciągle za mało.

W jaki sposób tego typu placówki pomagają pacjentom i ich rodzinom? Chory przebywa we własnym domu, czyli w otoczeniu, w którym czuje się bezpiecznie i które zna. Znajduje się wśród bliskich i ważnych dla siebie ludzi, co może mu pomóc w pogodzeniu się ze śmiercią i spokojnym odejściu. W ramach opieki, jaką zapewnia np. warszawskie hospicjum domowe, do chorego przynajmniej 2 razy w tygodniu przychodzi pielęgniarka, a lekarz dwukrotnie w miesiącu. Pacjenci bądź ich opiekunowie mogą przez 7 dni w tygodniu skontaktować się z zespołem medycznym. Otrzymają wówczas wsparcie i poradę, a jeżeli zajdzie taka konieczność, w ciągu kilku godzin lub na drugi dzień przybędzie personel medyczny.

Idea hospicjum stacjonarnego

Chociaż chorzy generalnie pragną przebywać w domu, wśród swoich bliskich, czasem jest to po prostu niemożliwe. Kiedy tak się dzieje?:

• gdy chory wymaga specjalistycznego podawania leków i płynów, w sposób przekraczający umiejętności osób niewykwalifikowanych,
• gdy nie ma możliwości, by pacjentem zajęła się najbliższa rodzina, np. ktoś jest bezdzietnym wdowcem,
• gdy najbliższa rodzina, pomimo troski i oddania osobie chorej, doszła do kresu swoich możliwości fizycznych i psychicznych jeśli chodzi o zdolność do sprawowania opieki.

Każda z tych sytuacji życiowych jest dramatycznie trudna. Postronne osoby powinny wycofać się z pokusy pochopnego osądzania bliźnich przechodzących przez takie doświadczenie. Natomiast z pomocą może przyjść hospicjum stacjonarne. To placówka pozaszpitalna, w której chory przebywa na stałe, mając zapewnioną całodobową opiekę lekarską, pielęgniarską i fizykoterapeutyczną. W łagodzeniu bólu psychicznego – zarówno pacjenta jak i rodziny – mogą pomóc psychologowie. Zazwyczaj w hospicjum stacjonarnym posługuje również kapelan.